Il-mixja kostituzzjonali u l-Korp tal-Pulizija (1813-1964)

Abstract

Dan l-artiklu jagħti ħarsa lejn t-tibdiliet kostituzzjonali ta' Malta fejn jikkonċerna l-Pulizija. Meta Malta waqat f'idejn l-Ingliżi, skont l-ewwel kostituzzjoni, l-Pulizija kien ikkontrollat mill-Gvernatur, kundizzjoni li damet sakemm Malta ngħatat is-self-government. Għalkemm il-Maltin kien ilhom jitolbu li jkollhom gvern maħtur mill-poplu, kien fl-1921 li saru l-ewwel elezzjonijiet taħt il-kostituzzjoni Amery-Milner. Kien hawnhekk li li nħatar Joseph Howard bħala l-ewwel kap tal-gvern u l-avukat Alfredo Caruana Gatto sar il-Ministru tal-Pulizija u tal-Ġustizzja. L-ewwel tibdil li sar fil-kostituzzjoni kien li jinħatar Kummissarju tal-Pulizija ġdid Malti; hawnhekk kien inħatar Antonio Busuttil. Fi ftit żmien qasir, il-Pulizija ma baqax jaqa' taħt il-Ministeru tal-Ġustizzja iżda mar direttament taħt il-kap tal-gvern. Fl-1933, kemm minħabba taqlib politiku, kif ukoll u l-kundizzjoni tal-pulizija f'Malta, il-gvern Imperjali ssospenda l-kostituzzjoni u l-Pulizija reġa waqa taħt il-Gvernatur Ingliż. Bejn l-1947 u 1958, l-Pulizija reġa ngħata lill-gvern Malti, iżda fl-1959, wara sensiela ta' kwistjonijiet bejn il-gvern Malti u dak Ingliż, il-kostituzzjoni tal-1947 ġiet revokata u l-Pulizija reġa waqa taħt il-Gvernatur Ingliż. Finalment, fl-1964, wara r-referendum, Malta kellha tingħata l-indipendenza u l-kostituzzjoni ġdida fissret li il-Korp tal-Pulizija ma kien qatt sejjer jitneħħa minn taħt il-Gvern Malti.