X'nafu dwar Callus?

Abstract

L-ISTORJA ftit magħrufa tal-patrijott Malti, it-tabib Mattew alias Ġużeppi Callus, bdiet taħkem l- immaġinazzjoni tal-pubbliku Malti mill-bidu tas-seklu dsatax (kmieni wara t-tluq ta' l-Ordni) 'il quddiem, mitejn u ħamsin sena wara ġrajjietu, bil-kitbiet ta' Jean de Bosredon Ransijat, William Eton, Dominique Miege, GianAnton Vassallo, Ramiro Barbaro di San Giorgio, Guze Muscat Azzopardi u ohrajn warajhom. Dawn kollha siltu l-ġrajja minn dokument tas-seklu sbatax - kitba ta' Dun Filippu Borgia - li, b'xorti ħazina tfixkel l-isem ta' l-eroj tagħna u sejjaħlu Mattew flok Ġużeppi kif kien tabilħaqq jismu, imma fl-istess waqt kien hu li, biex ngħidu hekk, kixef il-borma wara li l-ġrajja ta' stmellija nsatret kemm setgħet għal sebgħin sena sħaħ biex ma jiħmarux l-użuh ta' min kellu jdejh maħmuġa. Minkejja l-isforzi li ċar li kien hemm biex kollox jibqa' moħbi, il-figura storika ta' Callus ma setgħetx titħassar kif ġieb u laħaq u saħansitra xi dettalji ta' x'ġara sew u kif temmewlu ħajtu fuq il-forka għad baqa' ħjiel tagħhom farkivji jigimgħu l- għabra ta' sekli. L-għan ta' din il-kitba hi sewwasew li ġġissem b'dokumentazzjoni kemm jista' jkun sħiħa dan il-persunaġġ ewlieni fil-ġlieda għad-drittijiet sagrosanti tal-Maltin fi-ewwel nofs tas-seklu sittax u tikxef kemm tista' dettalji tal-komplott fuq ħajtu mill-Gran Mastru De Valette biex tlaħħam il-qafas tal-ġrajjiet li għaddielna Borgia.