L-arkeologija u t-Testment il-Gdid (2)

Abstract

Dak li llum hu x’aktarx l-aktar rahal imhares tajjeb taz-zmien Ruman-Bizantin, u wiehed mill-aktar siti arkeologici sbieh fl-Art Imqaddsa, sa l-1920 kien ghadu borg kbir ta’ gebel li l-Gharab lokali kienu jsejhulu Tell Hum. Il-Kustodja Frangiskana ta’ l-Art Imqaddsa xtrat dawn il-herbiet mitt sena ilu, bit-tama li l-isem Tell Hum seta’ kien isem li jhares fih l-isem antik ta’ Kefar Nahum, “ir-rahal ta’ Nahum”, Kafarnahum ta’ l-Evangelji. Hargu ghad-dawl iz-zewg centri tal-hidma ta’ Gesù fir-rahal – is-sinagoga u d-dar ta’ Pietru. Is-sinagoga li naraw illum hi datata ghas-sekli 4-5 w.K. Imma, wara snin twal ta’ ricerka (1969-1981) instabu wkoll il-fdalijiet tas-sinagoga ta’ zmien Gesù f’livell aktar baxx imma fl-istess post. Skond Luqa 7,4-5 din is-sinagoga ta’ l-1 seklu kienet inbniet minn centurjun Ruman.