Dante u l-kultura Maltija fis-seklu XIX

Abstract

Hemm numru konsiderevoli ta' kittieba Maltin li gew influwenzati minn kittieba barranin, bhal, nghidu ahna, Karmenu Vassallo, li gie influwenzat sew minn Giacomo Leopardi. Kittieba Maltin ohrajn ittraducew kittieba barranin fi lsienna. Dun Karm, per ezempju, qaleb il-poema ta' Ugo Foscolo "I Sepolcri'' ghall-Malti. imma fl-istess hin ipproduca xoghlijiet originali. Numru zghir ta' kittieba Maltin ghamlu biss traduzzjonijiet minn ilsna ohra. Taht din il-kategorija jaqa' Alfredo Eduardo Borg, li flimkien ma'·Arturo Caruana hareg traduzzjoni tad-"Divina Commedia" fl-1905. Richard Taylor u Ganni Sapiano Lanzon ippubblikaw kemm xoghlijiet originali kif ukoll diversi traduzzjonijiet. Taylor, per ezempju, hu persunagg rilevanti fit-tradizzjoni ta' kittieba Maltin Ii ndahlu biex jittraducu l-Bibbja jew xi siltiet minnha ghall-Malti, process li gab hafna ghawg lil diversi kittieba, bhal Mikiel Anton Vassalli u Dun Pietru Pawl Saydon. Studju dettaljat dwar il-kontribut li kull traduttur ghall-Malti ta lil-letteratura Maltija ghad irid isir. Qabel xejn irridu nikkunsidraw it-traduzzjoni bhala ezercizzju lingwistiku Ii kull darba jpoggi sfida kbira quddiem il-Malti. Kull min wara l-isforzi ta' tradutturi bhal Erin Serracino Inglott jew xi F.X. Mangion (Ii ttraduca l-"Paradise Lost" ta' John Milton) ghadu jemmen Ii l- Malti ma jhaddanx fih is-setghat espressivi mehtiega hiex ikollu letteratura tieghu nahseb Ii ghadu wisq 'ii boghod milli jifhem ir-realta' dwar il-Malti.